Lớp một là lớp đầu tiên trong cuộc đời đi học, đây là một bước ngoặt rất quan trọng trong cuộc đời của trẻ. Chính vì thế trẻ cần phải được chuẩn bị thật chu đáo nhằm thích nghi với môi trường mới, một môi trường mà hoạt động học tập được xem là hoạt động chủ đạo. Ở đây nhiều yêu cầu mới được đặt ra cho trẻ, phạm vi giao tiếp của trẻ được mở rộng hơn, trẻ có những quyền hạn và nhiệm vụ mới.

 

Đây là thời kỳ cuối của giai đoạn hình thành những chức năng tâm lý ở trẻ. Trong giai đoạn này trẻ đang bước đầu hình thành những hoạt động tư duy có ý thức, hình thành cá tính, trẻ dần dần chuyển từ tư duy vô ý thức sang có ý thức, dần dần có được khả năng ghi nhớ, tìm hiểu và tư duy, đồng thời thu nhận một cách vô thức những tác động từ thế giới xung quanh. Vậy chúng ta cần chuẩn bị gì và chuẩn bị như thế nào để đạt được hiệu quả?

Làm thế nào để trở thành bạn của con?

Thế hệ của chúng ta giờ đây là một thế hệ đầy bận rộn với những cuộc hẹn kín lịch. Ngay cả con trẻ của chúng ta cũng mệt nhoài với quá nhiều hoạt động. Nhưng giai đoạn bước vào lớp một đòi hỏi chúng ta thực sự phải dành thời gian để tập trung cho con. Mark Twain đã nói: “Chúng ta luôn quá bận rộn để có thể dành thời gian cho con cái, chúng ta không bao giờ cho con cái thời gian hay lợi ích chúng xứng đáng được hưởng. Chúng ta phung phí quà tặng cho con cái, những món quà quý giá nhất, sự giao thiệp của chúng ta với con cái thì chúng ta lại cho đi thật miễn cưỡng”.

Tập trung thời gian vào con sẽ giúp bạn quan sát được những thay đổi ở đứa trẻ và có những điều chỉnh cần thiết và kịp thời. Khi ấy, mối quan hệ của bạn và đứa trẻ sẽ thân thiết và gần gũi hơn, sự thân thiết, gần gũi này sẽ giúp con trẻ cởi mở chia sẻ những điều khó khăn của trẻ như: việc hoàn thành các bài tập ở lớp là nỗi sợ hãi của con bạn, hoặc con bạn e ngại trong việc tiếp xúc với cô giáo như thế nào… Khi bạn lắng nghe những vướng mắc ấy của con, bạn sẽ biết cùng con và hỗ trợ con mình như thế nào để con vượt qua. Khi ấy bạn đã trở thành một người bạn thân thiết và tin cậy của con mình.

Những khó khăn trong việc tiếp nhận kiến thức của trẻ là do những nguyên nhân nào?

Do trẻ thiếu kiến thức cơ bản: Hiện nay, có một hiện tượng phổ biến, rất nhiều phụ huynh học sinh lo lắng con mình không theo kịp chương trình học hoặc muốn tạo sự vượt trội cho con ngay từ lớp một nên đã cho con mình học trước chương trình, học thêm ngoài những giờ chính khóa. Điều này tạo ra một sự mâu thuẫn và làm giảm hứng thú học tập của trẻ. Khi trẻ biết trước kiến thức sẽ tạo tâm lý coi thường, không quan tâm đến việc tập trung vào bài học, gây sự thờ ơ, giảm hứng thú ngay từ khi bắt đầu việc học.

Để giúp trẻ không quá bỡ ngỡ với việc học và vẫn gây dựng được cho trẻ sự hứng thú trong học tập, chúng ta không nên học trước chương trình mà cần cho con trẻ học những kiến thức cơ bản về chữ, số (như nhận mặt chữ, cách đọc âm vần, cách viết các nét chữ, cách nhận mặt số - để trẻ có hiểu biết về mặt số lượng, các khái niệm về mặt không gian/ thời gian (trước khi/ sau khi, trên/dưới, trong/ngoài, nặng/nhẹ… ít nhất, nhiều nhất…).

Làm gì khi con mình tỏ ra chậm chạp, thụ động trong môi trường học tập?

Đây là yếu tố thuộc về tính khí của trẻ. Có bốn nhóm trẻ với những tính khí chính: nhóm sôi nổi – nhóm trầm tĩnh – nhóm linh hoạt – nhóm chậm chạp, mỗi nhóm có những đặc điểm riêng và có những điểm mạnh/ điểm yếu khác nhau để cha mẹ cần có những giúp đỡ phù hợp và không gây áp lực với con mình nếu như thấy dấu hiệu của sự chậm chạp.

Nhóm trẻ chậm chạp  thường thụ động hay kéo dài thời gian và dường như lơi lề mề, nhưng  có điểm mạnh: làm việc cần cù, có quy tắc, suy nghĩ chính xác, tính kiên định và thực tế cao. Vì thế, các bậc cha mẹ không nên đánh giá con mình kém cỏi hơn con nhà khác mà cần xem lại cách thức tổ chức thời gian, không gian học tập, xem lại phương pháp học tập có phù hợp với tính khí của trẻ hay không để có những điều chỉnh thích hợp và thuận lợi nhất cho trẻ.

Những yếu tố về thể chất ảnh hưởng ra sao đến việc học của trẻ?

Các yếu tố về giác quan cũng có thể gây cho trẻ những khó khăn về mặt học tập. Một trong những vấn đề chúng ta có thể nhận thấy đó là hiện tượng ngày càng nhiều trẻ phải đeo kính ngay từ những bậc học nhỏ. Đó là do những yếu tố chủ quan như xem tivi nhiều, sử dụng máy tính chơi games, đọc sách dưới ánh đèn không đủ ánh sáng… còn có những yếu tố khách quan như ô nhiễm môi trường, ánh sáng nơi học tập… Hoặc yếu tố về thính lực do những tác động của tiếng ồn dẫn đến khả năng lắng nghe cô giáo giảng… hoặc yếu tố về phát âm như phát âm sai (nói ngọng, sử dụng ngôn từ không chuẩn…) dẫn đến việc trẻ nghèo nàn về ngôn từ và ngại giao tiếp với bạn bè.

Việc chăm sóc trẻ không chỉ là lo cái ăn cái mặc và đưa các em đến trường, mà còn cần phải tạo ra môi trường thuận lợi cho trẻ để giúp các em phát triển việc tiếp thu kiến thức của mình. Chúng ta phải lưu ý đến thị lực, thính lực và khả năng tập trung của trẻ để làm giảm thiểu đến mức tối đa trong khả năng có thể, những tác động từ bên ngoài và ngay từ chính các em. Nên đưa các em đi khám mắt, tai ít nhất 3 – 6 tháng một lần và sắp xếp cho các em một góc học tập phù hợp với những tiêu chuẩn về ánh sáng, âm thanh cũng như tìm những biện pháp giúp các em có khả năng tập trung hơn.

Làm thế nào để có thể dạy dỗ và chỉ bảo con trẻ mà không gây ra sự giận dữ và bất mãn ở chúng?

Trẻ cũng giống như chúng ta, đôi khi chúng ta tỏ ra bất cần hoặc giận dữ với những câu nói của người khác. Ở trẻ, có thể phản ứng giận dữ yếu đuối hơn do trẻ chưa đủ sức phản kháng lại người lớn, tuy nhiên nếu để quá trình giận dữ và bất mãn ở trẻ diễn ra lâu sẽ gây cảm giác tự ti đối với trẻ nhút nhát hoặc sự hung dữ ở trẻ lanh lợi.

Vì vậy, khi chúng ta yêu cầu trẻ làm việc gì đó, các bậc phụ huynh có nhiều cách để đưa ra những thông điệp thiện chí. Hãy nói với con bạn : Bố/Mẹ rất tôn trọng cảm giác của con, hoặc Bố/Mẹ rất muốn biết con suy nghĩ thế nào về chuyện đó?… Trẻ sẽ có cảm giác chúng được coi như những người trưởng thành, chúng sẽ đáp lại những yêu cầu của bạn một cách tốt nhất. Bằng cách đó, chúng ta gửi tới trẻ thông điệp quan trọng nhất: Bố mẹ hy vọng con sẽ chịu trách nhiệm về những hành vi của mình. Đây cũng là cách để chúng ta giúp trẻ tiến gần hơn tới sự trưởng thành về mặt cảm xúc và tâm lý./.

Hà Minh Loan
Giám đốc Trung tâm nâng cao năng lực
và hỗ trợ tâm lý trẻ em và thanh thiếu niên