Xây dựng Công viên địa chất cao nguyên đá Đồng Văn đầu tiên ở Việt Nam mở ra hướng phát triển mới cho tỉnh cực Bắc của Tổ quốc, đồng thời góp phần xóa đói giảm nghèo bền vững cho người dân ở tỉnh Hà Giang.

Giá trị của đá

Cao nguyên đá Đồng Văn với những dãy núi đá, rừng đá tai mèo sừng sững nằm ở 4 huyện vùng cao núi đá phía Bắc của tỉnh Hà Giang bao gồm các huyện: Quản Bạ, Yên Minh, Mèo Vạc và Đồng Văn, với tổng diện tích hơn 574 km2. Đây là một trong những cao nguyên đá hùng vĩ nhất Việt Nam, có độ cao trên 1.000 mét so với mặt nước biển.

Theo kết quả khảo sát của các nhà khoa học, Cao nguyên Đồng Văn có tới 80% diện lộ đá vôi, với 11 hệ tầng, trong đó có loại trầm tích cổ nhất có niên đại từ 600 đến 400 triệu năm. Cao nguyên đá còn rất đa dạng về các loại thạch địa tầng, các loại hình khoáng sản và sự đa dạng cổ sinh học, với hàng nghìn loại thuộc 120 giống của 17 nhóm sinh vật. Qua khảo sát thực địa, các nhà khoa học đã phát hiện trên cao nguyên Đồng Văn khoảng 40 điểm có giá trị di sản mang ý nghĩa quốc gia và quốc tế.

Khu vực Cao nguyên đá Đồng Văn cũng là nơi hấp dẫn du khách trong và ngoài nước về những phong tục, tập quán của đồng bào các dân tộc như: Mông, Dao, Lô-lô, Tày, Nùng, Giáy, Cờ lao, Pu Péo, Bố Y, Hoa.... Sự quần cư của nhiều tộc người trên Cao nguyên đá Đồng Văn đã tạo nên bộ phận văn hóa độc đáo nhất trong cộng đồng 22 dân tộc sinh sống ở Hà Giang. Những phương thức canh tác độc đáo, các giá trị văn hóa được truyền lại từ nhiều đời của nhiều thế hệ những con người “sống trên đá”, những lễ hội văn hóa giàu tính nhân văn đã làm tăng sức hấp dẫn của vùng đất nơi địa đầu Tổ quốc này.

Ông Trần Tân Văn - Phó Viện trưởng Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản (Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho biết: Các giá trị của Cao nguyên đá Đồng Văn được khơi dậy ngày càng mạnh mẽ với các Dự án Công viên Việt - Bỉ và các dự án nghiên cứu của Bộ Khoa học và Công nghệ: Dự án này manh nha từ những năm 2001. Được sự giúp đỡ của các dự án quốc tế Việt - Bỉ và các đề tài khoa học cấp Nhà nước đánh giá tiềm năng di sản địa chất, các giá trị di sản địa chất của công viên đá Đồng Văn dần dần được xác lập và cho đến ngày hôm nay chúng tôi có thể đánh giá và xác lập được 115 địa điểm có giá trị di sản, đã đến lúc công viên địa chất cao nguyên đá Đồng Văn cần hình thành để sớm triển khai các hạng mục tiếp theo sao cho trong thời gian tới công viên này sẽ được công nhận ở cấp quốc gia và quốc tế.

Xây dựng công viên địa chất - hướng xoá đói giảm nghèo bền vững

PGS-TS Nguyễn Xuân Khiển, Nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản khẳng định, việc xây dựng Công viên địa chất Cao nguyên đá Đồng Văn là một trong các giải pháp hữu hiệu nhất nhằm góp phần nâng cao "thương hiệu" của tỉnh Hà Giang và góp phần xóa đói giảm nghèo bền vững cho người dân nơi đây: Mục tiêu xây dựng Công viên địa chất quốc gia là bảo tồn, chúng ta có thể tìm thấy các con sinh vật cách đây 500 triệu năm và các dấu tích về sự kiến tạo vỏ trái đất. Đây là cầu kết nối với các giá trị trên vùng đất đó như khảo cổ học, đa dạng sinh học, văn hóa, lịch sử và thông qua hoạt động của công viên, cộng đồng được nâng cao ý thức bảo vệ di sản, môi trường sinh thái. Hoạt động du lịch sẽ đa dạng hơn, phát triển tốt hơn, góp phần xóa đói giảm nghèo cho 4 huyện nghèo nhất của tỉnh Hà Giang.

Thứ trưởng Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch Huỳnh Vĩnh Ái nêu rõ: Hiện nay trong cả nước có 10 di tích quốc gia đặc biệt, hơn 3.200 di tích cấp quốc gia và trên 5.000 di tích cấp tỉnh, thành phố. Hội thảo quốc tế nhằm xác định giá trị tiêu biểu về địa chất, địa mạo, đa dạng sinh hoạt, văn hóa, xã hội, lịch sử tiêu biểu của Cao nguyên đá Đồng Văn là hết sức cần thiết.

Ông Phạm Sanh Châu - Tổng thư ký Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam cho rằng: Hồ sơ của Công viên địa chất cao nguyên đá Đồng Văn phải thể hiện rõ 3 tiêu chí: Có kế hoạch phát triển bền vững công viên này; các giải pháp bảo vệ công viên địa chất và đặc biệt là nêu bật ý thức bảo vệ môi trường cũng như việc tham gia vào duy trì, bảo vệ Công viên địa chất Cao nguyên đá Đồng Văn.

Tiến sĩ Michiel Dusar - Giám đốc Sở Địa chất Bỉ rất vui khi trong quá trình khảo sát ông thấy các dòng sông ở Cao nguyên đá Đồng Văn vẫn trong xanh, cho thấy môi trường ở đây vẫn chưa bị ô nhiễm. Để phát triển công viên địa chất ở đây trở thành một công viên địa chất tầm cỡ quốc gia và quốc tế thì có rất nhiều công việc cần được triển khai:

Thứ nhất là làm cho du khách hiểu được lịch sử phát triển địa chất ở khu vực này, các ý nghĩa biểu hiện di sản địa chất và tạo điều kiện cho họ có thể tự trải nghiệm, tự cảm nhận vẻ đẹp của khu vực này để họ thêm yêu mến mảnh đất và cộng đồng địa phương hoàn toàn có thể cung cấp đa dạng các loại hình dịch vụ để cho du khách cảm thấy thoải mái, dễ chịu khi ở đây.

Thứ hai không kém phần quan trọng là phải lôi kéo, cuốn hút người dân địa phương tham gia vào việc phát triển công viên địa chất này và để cho họ nhận biết, cảm nhận được quê hương của họ có giá trị, ý nghĩa như thế nào và cho họ có điều kiện tự phát lộ các kiến thức, hiểu biết địa phương của họ về mảnh đất quê hương, góp phần để làm giàu thêm chất lượng du lịch của Hà Giang.

Còn GS.Danny Widermersch ở Đại học Leuven, Vương quốc Bỉ thì cho rằng điều quan trọng là làm thế nào để tất cả mọi người dân sống trên cao nguyên đá đều sống thân thiện, hài hòa và trân trọng những di sản mà họ đang có, gìn giữ cho muôn đời con cháu mai sau./.

Hồng Mai